Lights of Firefly

                                                               කළාමැදිරි එලිය

           

          මම පුංචි කාලෙදි මගේ අවධානය වැඩියෙන්ම දිනාගත්ත දේවල් කීපයක් තිබුනා. හෙවනැල්ල, අටපියල්ලා,ගින්දර, කළාමැදිරියන්ගේ එලි එවැනි දේවල් අතරින් කීපයක්. මේ අතරිනුත් කළාමැදිරියන්ගේ එලිවලට මගේ සිතේ වැඩි ඉඩක් වෙන්වුනා. ඇත්තටම මේ කළාමැදිරියන්ගේ එලි ඇති වෙන්නේ කොහොමද...  මෙහි විද්‍යාත්මක පසුබිම කුමක්ද...  

මේ ඒ ගැන  කෙටි සටහනක්.

          කළාමැදිරියන් ආලෝකය විහිදුවන සංසිද්ධිය හඳුන්වන්නේ ජෛවසන්දීප්තිය (Bioluminescence) ලෙසිනි. මේ නිපදවන ආලෝකය විද‍්‍යාවේදී "සෞම්ය ආලෝකය" (Cold light) නම් වේ. ප්‍රජනනය සඳහා තම සහකාරියන් ආකර්ෂණය කරගැනීමට මෙම එලි කළාමැදිරියන්ට උපකාරී වෙනවා. ලුසිෆෙරින් (luciferin) නම් වර්ණකයක් සහ ලුසිෆෙරේස් (luciferase) නම් එන්සයිමයක් මගින් මෙම ජෛවසන්දීප්තිය නිපදවීමේ  ක්‍රියාවලිය සිදුවෙනවා. 

 ටිකක් පැහැදිලිව සඳහන් කරනවානම්... 

                      මේ වනවිට කළාමැදිරියන් විශේෂ 2000ක් පමණ නිවර්තන සහ සෞම්ය කලාපික රටවල වගුරුබිම් හා තෙත් ප්‍රදේශවලින් සොයාගෙන තියෙනවා. කළාමැදිරියන්ගේ උදර කොටසෙන් ජනිත වන මේ ආලෝකය ,සෞම්ය ආලෝකය ලෙස හැඳින්වීමට සුවිශේෂ හේතුවක් තියෙනවා. ඒ  තමා මෙම ආලෝක ජනනයේදී තාපය ලෙස 10% ක ශක්ති හානියක් පමණක් සිදුවීම. එසේම මෙම ආලෝකයේ අධෝරක්ත (infrared), පාරජම්බුල (ultraviolet) යනාදී කිරණ වර්ගද අන්තර්ගත නොවේ. 510nm – 670nm අතර තරංග ආයාමයන්ට අනුකූල ආලෝක තරංග මෙහිදී නිකුත් කෙරේ.

යම් ජීවියෙකු විසින් රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවක් හරහා, ඍජුව ආලෝකය නිපදවීම ජෛවසන්දීප්තිය ලෙස හැඳින්වේ. මෙම ක්‍රියාවලිය සෛල තුල මෙන්ම සෛලයෙන් පිටතද සිදුවිය හැක. ලුසිෆෙරින් සහ ලුසිෆෙරේස් එන්සිම ප්‍රතික්‍රියාවෙන් ආලෝකය නිපදවීම අදියර දෙකකින් සිදුවේ. පළමුව luciferin විසින් ATP සහ Mg²⁺   අයන  යොදාගෙන luciferyl adenylate  බවට පත්වේ. මෙම luciferyl adenylate  සමග O_2(g) ප්‍රතික්‍රියාකර oxyluciferin සහ අපි දකින සෞම්ය ආලෝකය නිපදවෙනවා. මෙම අදියර දෙකම ලුසිෆෙරේස් එන්සයිමය මගින්  උත්ප්‍රේරණය  කරනු ලැබේ . මෙලෙස කළාමැදිරියන්ගේ ආලෝක නිපදවීම සිද්ධවෙනවා. 

වර්තමානයේදී විවිධ විද්‍යාත්මක අත්හදා බැලීම් මේ සම්බන්දයෙන් සිදුකරමින්  පවතිනවා. කෘෂිකාර්මික භෝග වල ජල අවශ්‍යතා දැනගැනීමට, එලි විහිදුවන සුරතල් සතුන් නිපදවීමට ( සුරතල් මසුන්), විදුලි අර්බුදයට පිලියමක් ලෙස ආලෝකය විහිදුවන ගස් වර්ග නිපදවීමට, මෙම ක්ෂේත්‍රය යොදාගත හැක. ඇතැම් හතු වර්ග, ගැඹුරු මුහුදු වාසි බොහෝ මසුන්, ඇතැම් කොරල් ජීවීන් සහ ඇතැම් දැල්ලන්ද විවිධ  අරමුණු සඳහා ජෛවසන්දීප්තිය නිපදවයි.